hulpverleners

• Stel tijdens de kennismaking vragen over de culturele identiteit van de cliënt: zijn/haar achtergrond, religie, moedertaal, migratiegeschiedenis, visie op beperkingen en psychiatrische stoornissen en/of behoeften en verwachtingen gedurende het hulpverleningsproces.
• Vraag tijdens de kennismaking wat de cliënt zelf denkt dat er aan de hand is en waarmee hij of zij geholpen zou zijn.
• Onderzoek eens in hoeverre de door u gebruikte diagnostische instrumenten cultuur sensitief zijn (in hoeverre hun bruikbaarheid is getoetst en voldoende is bevonden voor een cultureel diverse doelgroep). Dit kunt u vaak terugvinden in de handleiding van de desbetreffende materialen. Soms is het niet mogelijk om een instrument te gebruiken waarvan de bruikbaarheid voor cliënten met een migratieachtergrond is onderzocht. Houd hier in dit geval rekening mee bij het interpreteren van de gegevens, bijvoorbeeld door de beperkte bruikbaarheid van het gebruikte instrument duidelijk te vermelden bij uw conclusie of door meerdere instrumenten te gebruiken die elkaar kunnen aanvullen.
• Kijk of het mogelijk is om diagnostische instrumenten aan te schaffen die bruikbaar zijn voor cliënten met een migratieachtergrond, als u/uw organisatie hier op dit moment nog niet over beschikt.
• Maak gebruik van hulpmiddelen zoals het Cultural Formulation Interview

Literatuurtip: in dit artikel, geschreven door prof. dr. Frank Kortmann, vindt u meer informatie over het toepassen van psychodiagnostische meetinstrumenten bij cliënten met een migratieachtergrond.

• Zorg ervoor dat u aan het begin van de behandeling met uw cliënt bespreekt wat uw wederzijdse verwachtingen zijn ten aanzien van de behandeling.
• Geef voorafgaand of tijdens de behandeling extra informatie, bijvoorbeeld over de preventie van psychiatrische problemen, het doel en de werking van psychotherapie of de werking van het Nederlandse gezondheidssysteem.
• Besteed extra aandacht aan psycho-educatie, en houd hierbij rekening met de wijze waarop uw cliënt zijn of haar problemen verklaart. Prof Dr. Frank Kortmann, psychiater en intercultureel expert, geeft in dit artikel informatie over de wijze waarop u dit het beste kunt aanpakken.
• Zorg dat u in de wijze waarop u uw voorgestelde behandeling presenteert, rekening houdt met de wensen en verklaringsmodellen van de cliënt ten aanzien van zijn/haar problemen. Ook hiervoor kunt u het artikel van prof dr. Frank Kortmann raadplegen.
• Geef extra uitleg bij het voorschrijven van een medicamenteuze behandeling. Het slikken van medicijnen (voor een psychiatrische aandoening) is immers niet in alle culturen even vanzelfsprekend.
• Besteed gedurende de behandeling aandacht aan het aanleren van copingvaardigheden, zodat u uw cliënt helpt om zijn/haar eigen regie te versterken.
• Help uw cliënt om zijn/haar eigen doelen helder te krijgen.
• Help uw cliënt om zijn/haar Nederlandse taalvaardigheid te ontwikkelen
• Geef uw cliënt informatie over hun rechten met betrekking tot zorg, beslisrecht en beschikbare hulpbronnen in het Nederlandse gezondheidssysteem; of verwijs hen door naar een plek waar zij deze informatie kunnen opvragen.
• Kijk of u/uw organisatie het aantal aangeboden behandeltechnieken kunt uitbreiden, zodat u meer mogelijkheden heeft om aan te sluiten bij de behoeften van uw cliënt. Voorbeelden hiervan zijn partnertherapie, systeemtherapie of het incorporeren van elementen uit traditionele geneeswijzen in de behandeling.
• Kijk of u een behandeling kunt vormgeven in samenwerking met een traditioneel of spiritueel genezer, als uw cliënt hier behoefte aan heeft.
• Verleen, indien uw organisatie dit toestaat, ook zorg op plekken buiten de hulpverleningsinstelling, zoals de kerk, het buurthuis, de moskee of op school.
• Betrek, wanneer een cliënt hier behoefte aan heeft of lijkt te hebben, culturele peers of sleutelfiguren vanuit de gemeenschap bij de behandeling. Ook intercultureel intermediairs kunnen worden ingezet bij de behandeling van een cultureel diverse cliënt. Zij kunnen fungeren als rolmodel of brug tussen u en uw cliënt.
• Maak gebruik van voorlichtingsmaterialen waarin culturele peers zichtbaar zijn, om ervoor te zorgen dat cliënten zich hier beter mee kunnen identificeren. Met name voor cliënten die het moeilijk vinden om te generaliseren, zoals cliënten met een verstandelijke beperking, is dit erg belangrijk.
• Geef de cliënt de kans om zijn/haar voorkeur uit te spreken over de culturele achtergrond van de hulpverlener; probeer de cliënt te koppelen aan een hulpverlener met dezelfde culturele achtergrond als deze aangeeft hier behoefte aan te hebben, maar ga hier niet automatisch vanuit!
• Kijk of uw organisatie beschikt over een contactpersoon die cultureel diverse cliënten kan helpen door het hulpverleningssysteem te navigeren.
• Wijk, voor zover mogelijk, af van standaard protocollen wanneer dit de hulpverlening aan uw cliënt ten goede lijkt te komen. Ga hierover in gesprek als u onvoldoende vrijheid ervaart om uw cliënt de best mogelijke behandeling te kunnen bieden.
• Probeer om, voor zover mogelijk, flexibel te zijn in de tijden en locaties waarop u uw behandeling aanbiedt.
• Ga na of u voldoende ruimte ervaart om de tijd te nemen die u nodig heeft voor het behandelen van een cultureel diverse cliënt, bijvoorbeeld als de cliënt een tolk nodig heeft. Ga in gesprek met uw organisatie als u hierin onvoldoende ruimte ervaart.
• Kijk of u waar nodig met uw teamleden van taken of caseload kunt wisselen, zodat u beiden meer ruimte heeft voor het bieden van cultuur sensitieve zorg.

Aanvullende literatuurtips: 

• Voor een overzicht van interventies en good practices voor migrantenjeugd, ontwikkeld door het NJI, klik hier.
• Er zijn in Nederland verschillende methodieken ontwikkeld voor interculturele communicatie en hulpverlening. Kitlyn Tjin a Djie ontwikkelde bijvoorbeeld de veelgebruikte methodiek Beschermjassen. Klik hier om naar de website van Beschermjassen te gaan.

• Onderzoek de mogelijkheden om de fysieke omgeving van uw behandelruimte, woon- of dagbestedingsgroep af te stemmen op de cliënten die hier komen of verblijven. Hierbij kunt u denken aan aanpassingen in het interieur of de foto's die aan de muren hangen. Cliënten voelen zich vermoedelijk meer op hun gemak wanneer de ruimte waarin zij zich bevinden hen een vertrouwd gevoel geeft.
• Ook de muziek die wordt gedraaid of de televisie- of radiostations die beschikbaar zijn binnen uw instelling kunnen worden afgestemd op de behoeften van uw cliënten.
• Werkt u in de residentiële zorg, kijk dan of u het eten dat hier wordt geserveerd, kunt afstemmen op de voorkeur van uw cliënten. Sommige cliënten vinden het wellicht prettig om te kunnen blijven eten wat zij van thuis uit gewend zijn.
• Zorg dat er voor cliënten die hier behoefte aan hebben, een ruimte beschikbaar is waar zij hun geloof kunnen belijden.

• Inventariseer meteen tijdens het eerste moment van contact met uw cliënt wat hij of zij nodig heeft op het gebied van taalondersteuning (bijvoorbeeld een tolk of extra visuele ondersteuning)
• Probeer in eerste instantie een professionele tolk in te zetten. Vraag het netwerk van de cliënt pas om te fungeren als tolk, wanneer het inzetten van een professionele tolk echt niet mogelijk is. Wanneer het netwerk van de cliënt fungeert als tolk, loopt u meer risico dat uw boodschap niet op de door u gewenste manier wordt overgebracht aan uw cliënt.
• Wanneer u de mogelijkheid hebt om een tolk in te zetten, informeer uw cliënt dan over deze mogelijkheid
• Wanneer uw organisatie niet over tolken beschikt, kijk dan of u/uw organisatie hierin een samenwerking kan aangaan met externe tolkenorganisaties.
• Kijk of het mogelijk is om, eventueel in samenwerking met een collega of een tolk, (een deel van) uw behandeling aan te bieden in de moedertaal van de cliënt.
• Gebruik gebaren of visuele ondersteuning om uw verbale communicatie te ondersteunen.

Aanvullende literatuurtips:

• Er zijn in Nederland verschillende methodieken ontwikkeld voor interculturele communicatie en hulpverlening. Kitlyn Tjin a Djie ontwikkelde bijvoorbeeld de veelgebruikte methodiek Beschermjassen. Klik hier om naar de website van Beschermjassen te gaan.